W piątek, 6 grudnia 2024 roku, Sejm odrzucił poprawki Senatu zakładające przesunięcie startu systemu kaucyjnego na początek 2026 roku. System kaucyjny w Polsce zacznie obowiązywać od 1 października 2025 roku.

Przepisy w sprawie ustawy kaucyjnej zostały przyjęte przez parlament i podpisane przez prezydenta w 2023 roku. Prace nad nowelizacją rozpoczęły się po wyborach parlamentarnych. Ostatecznie system kaucyjnego ma ruszyć w Polsce 1 października 2025 roku. Przed nami kolejny etap - ustawa trafi do prezydenta.

W toku prac Senat zaproponował poprawki zakładające przesunięcie początku obowiązywania systemu o trzy miesiące - do 1 stycznia 2026 roku - nie uzyskały one jednak poparcia Sejmu.

Przeciwko senackim poprawkom, zarówno podczas prac w Senacie, jak i w Sejmie opowiedziała się też strona rządowa. Wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska wskazywała, że przesunięcie terminu "budzi istotne wątpliwości", jeśli chodzi o zgodność z dyrektywą UE zakładającą, że kraje członkowskie osiągną objęcie selektywną zbiórką 77 proc. odpadów już w 2025 roku

- Uruchomienie systemu kaucyjnego od 1 stycznia 2026 roku uniemożliwi osiągnięcie przez Polskę wyżej wymienionego poziomu, a tym samym jest niezgodne z dyrektywą - powiedziała Sowińska. Podkreśliła również ryzyko ubiegania się o odszkodowania przez przedsiębiorców, którzy zdążyli już zainwestować w niezbędny sprzęt, w tym kaucjomaty, jeśli system wystartowałby od 2026 roku.

Nowelizacja ustawy wprowadza szereg zmian - zakłada m.in., że w każdej gminie w Polsce będzie musiał funkcjonować co najmniej jeden stacjonarny punkt odbierania opakowań i odpadów opakowaniowych w ramach systemu kaucyjnego. Ponadto przewiduje ona także stworzenie tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji, czyli pobierania jej w całym łańcuchu dystrybucji. Ma to przyczynić się do uszczelnienia systemu, wyeliminować możliwość defraudacji kaucji oraz zapewnić monitorowanie jej przepływów.

Nowela wyłącza też z systemu kaucyjnego zbiórkę opakowań po mleku i produktach mlecznych oraz wprowadza harmonizację oznakowania opakowań logotypem systemu kaucyjnego. Dodano ponadto zapis gwarantujący, że operator odbierający opakowania ze sklepów musi zwrócić tym sklepom faktycznie wypłaconą przez nie kaucję.

Celem systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości odpadów i zwiększenie poziomu recyklingu. Duże sklepy, o powierzchni powyżej 200 mkw., będą musiały odbierać puste opakowania i oddawać kaucję. Z kolei mniejsze sklepy będą pobierać kaucję, ale przystąpienie do systemu odbioru opakowań będzie w ich przypadku dobrowolne.

Po stworzeniu systemu kaucyjnego, kaucja będzie pobierana od każdego wprowadzonego na rynek napoju w opakowaniu objętego tym systemem. Zwrot tej kaucji użytkownikowi końcowemu będzie następował również za pomocą systemu, bez konieczności okazywania paragonu nabycia napoju.

Kaucja ma zachęcić do zwrotu opakowań i zwiększyć ilość ponownie wykorzystanych i przetwarzanych surowców służących do wytworzenia opakowań. System docelowo ma objąć trzy rodzaje opakowań: butelki plastikowe do 3 litrów, szklane butelki wielorazowego użytku do 1,5 litra oraz metalowe puszki do 1 litra.

Nowelizacja zakłada również możliwość tworzenia punktów zbierania pustych opakowań poza jednostkami handlowymi.