Nowe prawo obejmie m.in. zatrudnianie obcokrajowców, uzyskiwanie zezwoleń na pobyt i pracę, a także opłaty, które trzeba będzie uiścić za ich wydanie. To musisz wiedzieć jako przedsiębiorca.

W ostatnich latach polski rynek pracy w znacznym stopniu opiera się na zatrudnieniu cudzoziemców. Jak wskazują dane Głównego Urzędu Statystycznego, w lutym 2025 roku w Polsce pracowało już ponad 1,05 mln obcokrajowców. Sytuacja ta dotyczy również sektora HoReCa, w tym gastronomii. gdzie coraz częściej można spotkać osoby z zagranicy.

W 2026 roku kończy się okres przejściowy podstaw prawnych, które weszły w życie 1 czerwca 2025 roku: ustawy regulującej warunki dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom w Polsce oraz ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia, która ma na celu wzmocnienie nadzoru nad legalnością zatrudnienia oraz zwiększenie sankcji za nielegalne powierzenie pracy.

Zmiany dotyczące zezwoleń i zatrudniania osób bez obywatelstwa polskiego dotyczą m.in. procedury rozpatrywania wniosków o zezwolenie dla niektórych firm i stanowisk, przyczyn odmowy wydania zezwolenia na pracę, obowiązku informowania o określonych działaniach cudzoziemca przez pracodawcę oraz przyczyn odmowy wydania zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.

Jedną z największych zmian w 2026 roku będzie załatwianie wszystkich spraw związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, w tym składania wniosków o zezwolenie na pracę, online na portalu praca.gov.pl.

Z kolei 1 grudnia 2025 roku zaczęły obowiązywać dwa rozporządzenia, które doprecyzowują przepisy obowiązującej ustawy. Pierwsze z nich obejmuje test rynku pracy. Co to oznacza? Test rynku pracy zakładał, że przed zatrudnieniem cudzoziemca należało zrobić rozeznanie, czy na lokalnym rynku nie ma osób bezrobotnych lub poszukujących pracy, które pracodawca mógłby zatrudnić - miały one pierwszeństwo przed cudzoziemcem. W 2026 roku nie będzie już obowiązku otrzymywania od starosty takiej informacji przed uzyskaniem zezwolenia na pracę, pobyt czasowy i pracę lub w zawodzie wymagającym szczególnych kwalifikacji. Co istotne, ustawodawca zastrzegł, że na wniosek starosty powiatowego urzędu pracy może sporządzić listę zawodów, w stosunku do których wydanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca nie będzie możliwe. Powodem jest trudna sytuacja na lokalnym rynku pracy, a pod uwagę należy brać m.in. stopę bezrobocia oraz zwolnienia grupowe.

Drugie rozporządzenie dotyczy tematu rozpatrywania wniosków o wydanie zezwolenia na pracę tzw. fast track, czyli przyspieszony sposób na uproszczenie procedur administracyjnych dla wybranych firm. Ma to również na celu uproszczenie kontynuacji zatrudnienia u tego samego pracodawcy. Fast track zakłada, że wnioski, dotyczące firm o znaczeniu strategicznym oraz te obejmujące zawody deficytowe rozpatrywane są w pierwszej kolejności.

Ustawa określa nowe powody odmowy wydania dokumentów legalizujących pracę cudzoziemca. Wśród nich wymienia się: niepodjęcie przez cudzoziemca wcześniej pracy mimo przyjazdu do Polski, utrudnianie kontroli legalności zatrudnienia przez pracodawcę, nieodprowadzanie składek lub podatków przez firmę, która ma zatrudnić cudzoziemca, próba podjęcia przez cudzoziemca pracy dla osoby trzeciej, ale nie jako pracownik tymczasowy, w razie ubiegania się o zezwolenie na pracę, podejmowanie jej w wymiarze krótszym niż 1/4 etatu oraz rozpoczęcie pracy później niż 12 miesięcy od daty wydania zezwolenia na pracę lub 6 miesięcy w razie wpis oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi.

Od 2026 roku zacznie obowiązywać więcej powodów, które będą skutkować odmową wszczęcia postępowania o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Wniosków nie będą mogli składać cudzoziemcy przebywający na podstawie wiz w celach: turystycznych, odwiedzin u rodziny i przyjaciół, udziału w imprezach sportowych, prowadzenia działalności kulturalnej lub udziału w konferencjach, odbycia studiów, szkolenia zawodowego, nauki innej niż studia i szkolenie zawodowe, tranzytu, leczenia, a także udziału w programach wymiany kulturalnej, edukacyjnej, pomocy humanitarnej, pracy wakacyjnej.

Ponadto odrzucane zostaną  wnioski składane przez cudzoziemców, którzy przebywają w Polsce na podstawie: wizy długoterminowej i dokumentu pobytowego, które wydało inne państwo strefy Schengen, wyjątkiem będzie jedynie korzystanie z prawa do mobilności na terytorium RP i zezwolenia na wjazd, które wydała Straż Graniczna.

Zmiany obejmą również obowiązek informowania przez pracodawcę określonych podmiotów o okolicznościach związanych z pracą cudzoziemca i zezwoleniami, w tym obowiązek zgłoszenia w ciągu siedmiu dni niepodjęcia pracy przez cudzoziemca przez dwa miesiące od rozpoczęcia ważności zezwolenia czy przerwania przez niego pracy na taki okres. Pracodawca musi także poinformować wojewodę o zakończeniu przez cudzoziemca pracy wcześniej niż dwa miesiące przed końcem ważności zezwolenia. W przypadku jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, pracodawca ma natomiast obowiązek poinformowania wojewody w ciągu 15 dni o utracie pracy przez cudzoziemca.

W 2026 roku zmianie ulegną także opłaty w związku ze złożeniem wniosku o wydanie zezwolenia na pracę oraz oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 listopada 2025 roku, które weszło w życie z dniem 1 grudnia 2025, wyniosą:

200 zł - w przypadku, gdy zezwolenie na pracę ma być wydane na okres nieprzekraczający trzech miesięcy;

400 zł - w przypadku, gdy zezwolenie na pracę ma być wydane na okres przekraczający trzy miesiące;

800 zł - w przypadku, gdy podmiot powierzający cudzoziemcowi pracę zamierza delegować go na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

100 zł - w przypadku, gdy podmiot powierzający cudzoziemcowi pracę zamierza powierzyć ją na podstawie zezwolenia na pracę sezonową;

400 zł - przypadku, gdy podmiot powierzający cudzoziemcowi pracę zamierza powierzyć ją na podstawie oświadczenia wpisanego do ewidencji oświadczeń.

Druga kluczowa zmiana, wprowadzoną przez wskazane rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nastąpi w zakresie oświadczeń o powierzeniu cudzoziemcowi zezwolenia na pracę sezonową. Wraz z upływem roku oświadczenia nie będą mogły już dotyczyć obywateli Gruzji, a jedynie Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Mołdawii i Ukrainy.

Nowe przepisy, takie jak obowiązek zawierania umowy w formie pisemnej, tłumaczenia jej na język zrozumiały dla pracownika czy informowania o prawie do wstąpienia do związku zawodowego, z jednej strony wzmocniły ochronę pracowników z zagranicy, zmniejszając ryzyko nadużyć. Z drugiej jednak strony to dodatkowe obowiązki administracyjne dla przedsiębiorców, głównie sektora MŚP.